ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDE TEKLİF YASAĞI
1-Gündemde olan Anayasa değişiklik teklifi 330 milletvekilinin kabulü olduğunda Referanduma sunulacaktır. Bu durumda Teklifin esası hakkında görüş ve eleştirilerimizi elbette yapacağız.Ama bu aşamada dikkati çekmek ve kamuoyu ile paylaşmak istediğimiz çok önemli bir husus vardır.
2-Mevcut Anayasa'mızın 1, 2 , 3 ve dolaylı olarak 4.maddesi ile ilgili değişiklik teklifi yasaktır. Diğer maddelerde yapılacak bir değişiklik ise sadece şekil/usul açısından AYM'ye götürülebiliyor. Fakat AYM'nin daha önce verdiği kararlarda bu maddelerin dışında yapılan Anayasa değişikliklerinde de teklif yasağının uygulanabileceği belirtilmiştir.(05.06.2008-E.2008/16, K.2008/116 ; 16.6.1970 - E.1970/1, K.1970/31 ; 13.4.1971 - E.1970/41, K.1971/37 )
3-Kriter 2.maddedeki Cumhuriyetin Nitelikleri'dir. Cumhuriyetin nitelikleri adeta Anayasa'nın ruhudur ve tüm maddelerdeki değişiklikler öncelikle 2. maddeye ve başlangıç bölümündeki ilkelere aykırı olmamalıdır.Anayasa'nın 1,2, 3 ve dolaylı olarak 4. maddesi dışında herhangi bir maddede yapılan değişiklik Cumhuriyetin niteliklerine ve başlangıç bölümündeki İlkelere aykırı ise ve bu nitelikler/İlkeler kısmen ya da tamamen ortadan kaldırılıyorsa teklif yasağı ilkesi uygulanmakta ve değişiklikler iptal edilmektedir.
4-Gündemde olan teklife bakıldığında kuvvetler ayrılığının ve dolayısıyla demokratik hukuk devletinin/parlamenter sistemin bittiği yürütmenin yasama ve yargıya hakim olduğu görülmektedir.
5-Mevcut Anayasamızın 2. maddesinde Cumhuriyetin nitelikleri sayılırken ".......başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan,.... demokratik......bir hukuk devletidir....." denilmektedir. Anayasamızın 176/1 maddesine göre " Anayasa'nın dayandığı temel görüş ve ilkeleri belirten başlangıç kısmı,Anayasa metnine dahildir " .
6-Anayasa'mızın 2.maddesinde başlangıçta belirtilen temel ilkelere atıf yapıldığına göre bu İlkeler de 2.madde ile birlikte değerlendirilmelidir. "Demokratik Hukuk Devleti" Cumhuriyetin en temel niteliğidir ve zaten 2.maddede vardır. "Kuvvetler Ayrılığı" da başlangıç bölümünde en temel İlke olarak belirtilmiş olup 2.madde ile birlikte değerlendirilmek zorundadır.
7-O halde Anayasa'nın herhangi bir maddesinde 2.madde kapsamında olan " Kuvvetler Ayrılığına, Demokratik Hukuk Devletine " aykırı bir düzenleme Anayasa'nın 4. maddesi gereği teklif yasağı kapsamında olacaktır. Dolayısıyla gündemdeki teklifin bir çok maddesi teklif edilmesi mümkün olmayan düzenlemeler niteliğindedir ve eğer usulüne uygun bir başvuru yapılırsa AYM eski içtihatlarına sadık kalarak teklif yasağında olan düzenlenmeleri iptal etmelidir.
Kamuoyuna Saygılarımızla...
Av.Rıza ÖZTEKİN
ESKİŞEHİR BAROSU BAŞKANI
